Walka z szarą strefą w handlu

Pierwsza z proponowanych przez Ministra Finansów zmian polega na utworzeniu nowego katalogu niefinansowych organów postępowania mandatowego, do których grona będą należeć Inspekcja Handlowa oraz straż gminna (miejska). Organem nadrzędnym w zakresie prawidłowości prowadzenia postępowania mandatowego w sprawach o wykroczenia skarbowe będzie właściwy miejscowo dyrektor izby administracji skarbowej.

Straży miejskiej oraz Inspekcji Handlowej zostanie przyznane uprawnienie do prowadzenia postępowań mandatowych w sprawach o wykroczenia skarbowe w handlu:

1. paserstwa wyrobami akcyzowymi nieoznaczonymi wymaganymi znakami akcyzy oraz
2. nieewidencjonowania obrotu, w szczególności w postaci sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo niewydania paragonu.

Strażnik miejski i urzędnik Inspekcji Handlowej będą mogli ścigać sprawców za ww. wykroczenia i nakładać karę grzywny w drodze mandatu karnego. W tym celu będą mogli również w miejscach publicznych obserwować i rejestrować obraz przy użyciu środków technicznych.

Wpływy z nałożonych grzywien zasilą kasę jednostek samorządu terytorialnego, a dokładnie miast i gmin. Jak tłumaczy Minister Finansów w uzasadnieniu nowelizacji, jednym z zasadniczych celów ustawy jest „dokonanie zmian w sferze prawnej, ukierunkowanych na zwiększenie nieuchronności wykrycia nieprawidłowości”.

W przypadku recydywy sprzedaży wyrobów alkoholowych z pominięciem kasy rejestrującej lub niewystawienia bądź niewydania nabywcy paragonu z kasy rejestrującej stwierdzającego dokonanie sprzedaży napojów alkoholowych przedsiębiorcy zostanie cofnięte zezwolenie na handel alkoholem. Zostanie ono cofnięte także w przypadku stwierdzenia, że w lokalu stanowiącym punkt sprzedaży napojów alkoholowych jego właściciel, czy też najemca, posiada w sposób nieuprawniony automaty do gier hazardowych.

W przypadku stwierdzenia wykorzystywania oleju opałowego lub żeglugowego do napędu pojazdów, pojazd zostanie automatycznie skierowany na badanie techniczne w zakresie uciążliwości dla środowiska. Kierującemu, posiadaczowi pojazdu, zostanie zatrzymany jego dowód rejestracyjny – kara ta grozić będzie również kierującemu pojazdem zarejestrowanym za granicą uczestniczącym w ruchu na terytorium Polski.

Kary przewidziane w Ustawie z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych również ulegną zaostrzeniu. Z 1 roku do 3 lat wzrośnie zagrożenie karą pozbawienia wolności za wyrabianie, skażanie, oczyszczanie lub odwadnianie alkoholu etylowego albo za wytwarzanie wyrobów tytoniowych bez wymaganego wpisu do rejestru.

Jeśli czyn ten będzie dotyczyć alkoholu etylowego lub wyrobów tytoniowych znacznej wartości, sprawca będzie podlegać karze pobawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5, a nie jak dotąd grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Z 1 roku do 3 lat pozbawienia wolności wzrośnie również zagrożenie karą za odkażanie skażonego alkoholu etylowego.

Wzrośnie także zagrożenie karą dla przestępców zawodowych, czyli takich, którzy z ww. przestępstw uczynili sobie stałe źródło dochodu. Dziś podlegają oni karze do 3 lat więzienia. Po zmianach będzie to od 3 lat do lat 6.

Minister Finansów w uzasadnianiu do omawianego projektu ustawy wskazuje pięć głównych celów, jakich osiągnieciu przysłużyć się mają nowe przepisy. Są to:

1. zwiększenie skuteczności wykrywania wykroczeń skarbowych dzięki poszerzeniu katalogu organów mogących podejmować czynności celem ich wykrycia i ukarania;
2. wyrównanie szans podmiotów gospodarczych przestrzegających prawa w zakresie ewidencjonowania obrotu oraz użycia paliw napędowych i opałowych zgodnie z ich przeznaczeniem w konfrontacji rynkowej z podmiotami, które go nie przestrzegają;
3. utrudnienie nielegalnego obrotu napojami alkoholowymi;
4. zapewnienie pożądanego wpływu na środowisko przez weryfikację techniczną pojazdów napędzanych nieprzeznaczonym do tego paliwem;
5. istotne podniesienie ryzyka prowadzenia działalności grup przestępczych zajmujących się nielegalną produkcją alkoholu oraz wyrobów tytoniowych.

Autor projektu jednocześnie przyznaje, że: „pośrednim, lecz równie istotnym celem, jaki zostanie osiągnięty przez projektowaną regulację, będzie ograniczenie szarej strefy w użyciu i obrocie wybranymi kategoriami wyrobów akcyzowych, a także zmniejszenie obrotu gospodarczego dokonywanego z pominięciem kas rejestrujących, a tym samym zwiększenie dochodów budżetowych z tytułu wpłat podatków związanych z legalną działalnością.

Obawy może budzić fakt, że beneficjentami nakładanych mandatem karnym grzywien będą gminy. Taka konstrukcja przepisów może powodować, że strażnicy gminni i miejscy, których zwierzchnikiem są odpowiednio wójt gminy lub burmistrz miasta, będą delegowani i dyscyplinowani przede wszystkim do skutecznego prowadzenia postępowań mandatowych mających na celu zapewnienie jak największych wpływów do budżetu tych jednostek, co będzie się odbywać kosztem realizacji ustawowych, głównych zadań, do jakich powołani zostali strażnicy, czy też urzędnicy Inspekcji Handlowej. Wystarczy przypomnieć do czego dochodziło w miastach, gminach i na polskich drogach, gdy gminom pozwolono czerpać zyski z fotoradarów.

Ponadto proponowany zakres nowych uprawnień niefinansowych organów postępowania mandatowego pozostawia spory margines interpretacyjny. Jak bowiem stanowi art. 4 pkt 1 lit. b) projektowanej nowelizacji: „W związku z realizowanymi zadaniami (…) straży przysługuje prawo do obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych w przypadku, gdy czynności te są niezbędne do wykonywania zadań”. Jak każde niedoprecyzowanie przepisów i to może rodzić wątpliwości i być przyczynkiem do nadużyć.

Autor: Robert Nogacki, właściciel Kancelarii Prawnej Skarbiec