Wpływ braku decyzji ostatecznej na prowadzenie postępowania karnego skarbowego

Postępowanie karne skarbowe może zostać zawieszone w sytuacji, gdy ze względu na toczącą się procedurę przed organami podatkowymi, organami celnymi (kontrola podatkowa, kontrola celno-skarbowa, postępowanie podatkowe) lub sądami administracyjnymi prowadzenie takiego postępowania jest utrudnione (art. 114a kodeksu karnego skarbowego).

W praktyce, jeśli postępowanie karne skarbowe zostanie wszczęte już w trakcie trwania jednej z ww. procedur (a często do tego dochodzi, gdy zbliża się termin przedawnienia zobowiązania podatkowego) organ ścigania zawiesza to postępowanie. Akta sprawy podatkowej mają bowiem duże znaczenie na gruncie sprawy karnej. Stanowią one zazwyczaj większość materiału dowodowego, na podstawie którego prowadzone jest postępowanie.

Wyrażenie „postępowanie karne skarbowe może zostać zawieszone” sugeruje charakter fakultatywny zawieszenia postępowania w przypadku toczących się ww. procedur w sprawach podatkowych. Oznacza to, że organ może, ale nie musi go zawieszać. Do organu należy decyzja, czy występują te „istotne trudności”. Są to takie sytuacje procesowe, w których co prawda jest możliwe prowadzenie postępowania przygotowawczego w sprawie karnej skarbowej, ale z uwagi na fakt, że to właśnie organy finansowe i sądy administracyjne są powołane do stosowania norm prawa finansowego materialnego, uzasadnione jest zawieszenie tego postępowania.

Podkreślić trzeba, że wobec obowiązującej zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądów należałoby przyjąć, iż możliwość zawieszenia postępowania występuje jedynie na etapie postępowania przygotowawczego. Jakkolwiek bowiem postępowanie karne skarbowe toczy się w oparciu o pierwotne naruszenie finansowego prawa materialnego (np. podatkowego), to sąd karny nie jest bezwzględnie związany ustaleniami poczynionymi przez organy w decyzji określającej zobowiązanie.

Na marginesie należy zauważyć, że przepis ten wzbudza wiele kontrowersji, gdyż częstokroć wykorzystywany jest w celu wydłużenia zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Samo bowiem wszczęcie postępowania karnego skarbowego w sprawie (a nie przeciwko osobie) powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia takiego zobowiązania.

Jakkolwiek samo zawieszenie postępowania karnego skarbowego ma charakter fakultatywny, to już podjęcie zawieszonego postępowania jest obligatoryjne w sytuacji, w której ustąpią przesłanki tego zawieszenia. Każda z procedur wymienionych w art. 114a KKS zmierza do wydania decyzji podatkowej.

Sprawa podatkowa kończy się jednak nie z chwilą samego wydania decyzji, ale z momentem uzyskania przez taką decyzję waloru ostateczności oraz prawomocności. Ostateczna decyzja to taka, od której nie służy odwołanie do organu wyższej instancji. Z kolei przez prawomocną decyzję rozumie się decyzję, od której nie służy również skarga do sądu administracyjnego.

Należy zatem uznać, że skoro organ ścigania zawiesił postępowanie karne skarbowe z uwagi na toczącą się procedurę przed organami finansowymi, to zrobił to w celu oczekiwania na ostateczną, prawomocną decyzję. W doktrynie podkreśla się, że „w razie ustania tych trudności, np. wydania ostatecznej decyzji administracyjnej przez organ podatkowy, organ postępowania przygotowawczego jest zobowiązany do podjęcia zawieszonego postępowania”.

Co więcej, z samego uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że celem regulacji było wprowadzenie możliwości zawieszenia postępowania w sprawach, w których jeszcze nie ma ostatecznej decyzji bądź rozstrzygnięcia sądu administracyjnego. Dlatego błędem byłoby podejmowanie zawieszonego postępowania przygotowawczego już po wydaniu decyzji podatkowej przez organ pierwszej instancji. Decyzja taka nie jest bowiem ani ostateczna, ani tym bardziej prawomocna.

Podjęcie postępowania następuje w formie postanowienia, na które służy zażalenie składane w terminie 7 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia. Jeśli zatem zależy nam na tym, aby postępowanie karne skarbowe było zawieszone, koniecznie trzeba złożyć takie zażalenie, powołując się na nieostateczność i nieprawomocność decyzji.

Stwierdzić trzeba, że wobec pierwotnego zawieszenia postępowania karnego skarbowego błędem byłoby dalsze jego prowadzenie, bez ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie podatkowej, a tym bardziej wnoszenie aktu oskarżenia do sądu, co uznać należy za przedwczesne działanie. W takim bowiem przypadku mamy do czynienia z naruszeniem przepisu art. 114a KKS oraz celu jego pierwotnego wprowadzenia przez ustawodawcę.

Jak widać, choć do postępowania karnego skarbowego stosuje się przepisy kodeksu postępowania karnego, to jednak posiada ono swoje własne, odrębne uregulowania, o których należy pamiętać. Mając zatem do czynienia z taką procedurą, warto ustanowić obrońcę, który posiada doświadczenie w tego typu sprawach.

Kancelaria Prawna Skarbiec