Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje na wady przepisów

W piśmie skierowanym do resortu finansów Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że jego zaniepokojenie budzi znaczenie opinii Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania dla praktyki stosowania klauzuli.

Zasięgnięcie opinii Rady będzie obligatoryjne tylko w sytuacji, gdy strona złoży wniosek w tej sprawie w odwołaniu od decyzji, chyba że wcześniej nastąpiło wydanie opinii. Oznacza to, że decyzja o tym, czy na wcześniejszym etapie postępowania konieczne jest zwrócenie się o opinię Rady, leży jedynie w gestii ministra finansów.

W zamierzeniach klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania miała być wykorzystywana w celu walki z oszustwami podatkowymi zmierzającymi do unikania opodatkowania przez duże przedsiębiorstwa, najczęściej kapitałowo i zarządczo powiązane z podmiotami zagranicznymi. Jednak z doniesień mediów, a także z odpowiedzi Ministra Rozwoju i Finansów na interpelację poselską wynika, że na chwilę obecną organy mogą powoływać się na klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania także w sprawach zwykłych podatników.

Według Rzecznika, istnieje obawa, że organy mogą automatycznie powoływać się na klauzulę – będą to uzasadniać przypuszczeniem, że opisane działania podatnika prowadzą do uzyskania w sztuczny sposób korzyści podatkowych. W konsekwencji będą wydawać mniej interpretacji indywidualnych.

Kolejnym problemem podniesionym przez RPO jest ograniczony zakres ochrony przysługującej podatnikom, wobec których wcześniej wydano indywidualne interpretacje podatkowe. W świetle nowelizacji, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem m.in. decyzji wydanej z zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, interpretacja nie zapewnia podatnikowi ochrony prawnej.

Oznacza to, że interpretacje podatkowe uzyskane w latach wcześniejszych w oparciu o które do chwili obecnej prowadzone są wieloletnie przedsięwzięcia inwestycyjne, mogą nie zapewnić podatnikom realnej ochrony.

Rzecznik zwrócił się do resortu finansów z prośbą o stanowisko do zgłoszonych przez niego wątpliwości. RPO poprosił też o informację, czy planowane jest wydanie jakichkolwiek wytycznych dla organów w kwestii praktycznego stosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, jak również o poinformowanie, czy dotychczas miały miejsce przypadki wyłączenia mocy ochronnej interpretacji indywidualnych, z uwagi na to, że korzyść podatkowa powstała po 1 stycznia 2017 r.

W odpowiedzi na zapytanie Rzecznika Praw Obywatelskich resort finansów wyraził pogląd, iż w przypadku klauzul generalnych, do których niewątpliwie zalicza się również klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, niezbędny jest pewien stopień ogólności, a ocena czy dana czynność ma charakter sztuczny i zmierza jedynie do unikania opodatkowania dokonywana będzie w odniesieniu do określonego stanu faktycznego, w ramach postępowania przeciwko unikaniu opodatkowania.

Decyzja z zastosowaniem przepisu art. 119a będzie mogła zostać zastosowana dopiero po dokonaniu pełnego i wyczerpującego ustalenia stanu faktycznego i jego oceny prawnej, w sposób który zagwarantuje należytą ochronę praw podatnika.

Ponadto resort podkreślił, że głównym celem stosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania jest walka z agresywnym planowaniem podatkowym i nie jest ona wymierzona w podmioty, które takiego planowania nie stosują.

Jak wskazano w odpowiedzi na wystąpienie RPO, nadużywaniu klauzuli zapobiec ma również instytucja interpretacji indywidualnych oraz opinii zabezpieczających Szefa KAS, a wnioski o ich wydanie mają być każdorazowo szczegółowo i jednostkowo badane. Minister finansów podkreślił, że zamierza w sposób aktywny kształtować politykę w zakresie stosowania przepisów dotyczących klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.