CBAM graniczny podatek węglowy – obowiązki importerów w okresie przejściowym
W 2023 r. weszło w życie unijne rozporządzenie ustanawiające mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (z ang. Carbon Border Adjustment Mechanism, CBAM). Nakłada ono na część importerów określone obowiązki, za których naruszenie już teraz grożą wysokie kary, do 50 euro za tonę niezgłoszonych emisji.
Obowiązki importerów w okresie przejściowym (sprawozdanie CBAM)
Zanim zacznie obowiązywać pełen zakres CBAM, od 1 października 2023 r. rozpoczął się tzw. okres przejściowy (trwający do 31 grudnia 2025 r.), w którym na ww. importerów i działających w ich imieniu pośredników celnych zostały nałożone obowiązki sprawozdawcze, obwarowane sankcjami finansowymi. Każdy importer, lub pośrednik, który dokonał przywozu w danym kwartale roku kalendarzowego, zobligowany jest składać Komisji Europejskiej sprawozdanie za ten kwartał („sprawozdanie CBAM”) zawierające informacje o towarach przywiezionych w tym kwartale, nie później niż jeden miesiąc po zakończeniu tego kwartału. Pierwsze sprawozdanie CBAM trzeba więc złożyć do końca stycznia 2024 r. (następne do 30 kwietnia, a później do 31 lipca i do 31 października).
Sprawozdanie CBAM powinno zawierać informacje wskazane w art. 35 pkt 2 rozporządzenia CBAM. Chodzi o: całkowitą ilość każdego rodzaju towarów określoną dla każdej instalacji wytwarzającej towary w państwie pochodzenia, rzeczywisty całkowity poziom emisji wbudowanych, całkowite emisje pośrednie, oraz opłatę emisyjną należną w państwie pochodzenia za emisje wbudowane w towary przywożone z uwzględnieniem rabatów i rekompensat. Zasadniczo, w okresie przejściowym w sprawozdaniu CBAM importerzy muszą wykazywać rzeczywiste emisje wbudowane, ustalone zgodnie z metodologią określoną w Rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2023/1773 z dnia 17 sierpnia 2023 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 w odniesieniu do obowiązków sprawozdawczych do celów mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 w okresie przejściowym.
Komisja Europejska opracowała wytyczne co do zakresu danych wymaganych na potrzeby sprawozdania CBAM. Importerzy przygotowując się do sporządzenia tego sprawozdania, będą musieli uzyskać niezbędne dane od producentów. Na początku okresu przejściowego wprowadzono pewne ułatwienia w przygotowaniu sprawozdań, przewidując określone odstępstwa od zasad określania wielkości emisji na potrzeby sprawozdań.
Gdzie składać sprawozdania CBAM?
Na potrzeby wypełniania obowiązków sprawozdawczych w okresie przejściowym Komisja Europejska utworzyła tymczasowy rejestr CBAM. W celu uzyskania do niego dostępu wymagane jest posiadanie konta na platformie usług elektronicznych skarbowo-celnych PUESC. Sprawozdanie składa się elektronicznie. Obecnie organem właściwym w zakresie CBAM w Polsce jest Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami w Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym.
Unia dąży do redukcji emisji dwutlenku węgla
Unia zobowiązała się do redukcji emisji gazów cieplarnianych generowanych przez gospodarkę o co najmniej 55% do 2030 r. w porównaniu do roku 1990. To zobowiązanie to również jeden z filarów polityki osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. To właśnie dla realizacji tych celów na terenie Unii zostały wprowadzone specjalne reguły handlu uprawnieniami do emisji oraz zharmonizowane zasady ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych.
Choć UE znacznie zmniejszyła emisję CO2, to jednocześnie wzrosły emisje wbudowane tych gazów (to emisje bezpośrednie uwalniane podczas produkcji towarów oraz emisje pośrednie pochodzące z wytwarzania energii elektrycznej zużywanej podczas procesów produkcyjnych), związane z importem towarów o wysokiej emisji dwutlenku węgla wyprodukowanych poza UE, w państwach o niższych standardach emisyjnych. Przedsiębiorstwa z siedzibą w UE zaczęły również przenosić wysokoemisyjną produkcję do takich bardziej „liberalnych” i tańszych dla nich jurysdykcji. Wszystko to sprawia, że unijne starania redukcji gazów cieplarnianych idą na marne. Celem Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. jest walka ze stosowaną przez przedsiębiorstwa praktyką ucieczki emisji CO2 poza granice UE.
Mechanizm CBAM – graniczny podatek węglowy
Służyć temu ma właśnie graniczny podatek węglowy, a dokładniej mechanizm CBAM. Polega on na wprowadzeniu równoważnych opłat emisyjnych od produktów przywożonych i produktów wewnątrzunijnych. Zadaniem CBAM jest objęcie produktów przywożonych na teren celny Unii Europejskiej systemem regulacyjnym, w którym stosuje się takie same koszty emisji CO2 jak te, które ponoszone są w UE. W skrócie – zadaniem CBAM jest wycena emisji gazów cieplarnianych powstałych w procesie wytworzenia produktów przywożonych do UE i zrównanie jej z kosztami, jakie ponoszą w związku z emisją CO2 przedsiębiorstwa produkujące na terytorium Unii.
Zasadniczym terminem rozpoczęcia obowiązywania CBAM jest 1 stycznia 2026 roku. Przedsiębiorca, który od tego dnia będzie chciał przywieźć na terytorium Unii produkty objęte mechanizmem CBAM, będzie musiał posiadać status „upoważnionego zgłaszającego CBAM” (proces rejestracji importerów jako „upoważnionych zgłaszających CBAM” rozpocznie się 31 grudnia 2024 r.). W imieniu importera niemającego siedziby w państwie członkowskim UE wniosek o udzielenie upoważnienia będzie mógł złożyć „pośredni przedstawiciel celny”. Po uzyskaniu tego statusu importer przyjmie na siebie obowiązek corocznego deklarowania ilości produktów przywiezionych do Unii w poprzednim roku, wykazać związane z tymi produktami emisje wbudowane CO2 i na tej podstawie rozliczać wykazane emisje odpowiednią liczbą zakupionych wcześniej certyfikatów CBAM.
Podsumowanie
System granicznego podatku węglowego dotyczy importu na obszar celny UE produktów wymienionych w załączniku I do rozporządzenia 2023/956, przywożonych spoza UE. CBAM ma zastosowanie do produktów powstałych w wyniku procedury uszlachetniania czynnego, o której mowa w art. 256 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiającego unijny kodeks celny. CBAM dotyczy następujących produktów: cement, żelazo i stal, aluminium, nawozy sztuczne, wodór oraz energia elektryczna. Podlegające granicznemu podatkowi węglowemu produkty pogrupowane są według ich klasyfikacji w Nomenklaturze Scalonej (CN). CBAM nie obejmuje więc wszystkich produktów ze wskazanych sektorów, lecz tylko wybranych, określonych kodami nomenklatury scalonej.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 32 rozporządzenia CBAM, we wskazanym wyżej okresie przejściowym, jeśli importer ma siedzibę w państwie członkowskim UE i wyznacza pośredniego przedstawiciela celnego, a pośredni przedstawiciel celny wyrazi na to zgodę, obowiązki sprawozdawcze mają zastosowanie do takiego pośredniego przedstawiciela celnego. Jednak w przypadku gdy importer nie ma siedziby w państwie UE, przyjęcie na siebie obowiązku sprawozdawczego przez przedstawiciela celnego jest obligatoryjne.
Autor: Robert Nogacki, radca prawny, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsiębiorców
