Eksport towarów w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług

W pierwszej kolejności należy ustalić, co oznacza eksport towarów w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT przez eksport towarów rozumie się dostawę towarów transportowanych lub wysyłanych z terytorium Polski poza granice Unii Europejskiej, która to dostawa wykonywana jest przez dostawcę lub na jego rzecz (eksport bezpośredni) lub przez nabywcę, lub na jego rzecz (eksport pośredni) oraz jest potwierdzona przez właściwy organ celny.

Warto zwrócić uwagę, że wywóz towarów powinien nastąpić w wykonaniu czynności określonych w art. 7 ustawy o VAT. Przykładowo NSA w jednym z wyroków zwrócił uwagę, że skoro transakcja eksportowa miała być realizowana na warunkach CPT, czyli cała odpowiedzialność związana z utratą lub uszkodzeniem w chwili przekazania towaru przewoźnikowi przechodzi na nabywcę, to wydanie towarów nieprawidłowemu przewoźnikowi nie daje możliwości zastosowania stawki 0%, ponieważ doszło do dostawy i wystawienia faktury, a dopiero później zorientowano się, że przewoźnik był nieuprawniony, a towar nie wyjechał z kraju.

W efekcie spółka musiała skorygować fakturę eksportową ze stawką 0% i zastosować stawkę 23% (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 września 2017 r., sygn. akt I FSK 1233/16).

W przypadku eksportu towarów obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z ogólną zasadą w dacie dokonania dostawy bądź otrzymania całości lub części zapłaty.

W przypadku transakcji eksportowych co do zasady zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy o VAT zastosowanie znajduje stawka podatku w wysokości 0%, jednak podatnik zobowiązany jest spełnić kilka warunków. Podstawowym warunkiem zastosowania stawki 0% jest posiadanie przez podatnika, przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej VAT za dany okres rozliczeniowy, dokumentu potwierdzającego wywóz towarów poza UE.

Podstawowym dokumentem w tym zakresie jest dokument elektroniczny IE-599 otrzymywany z systemu teleinformatycznego lub wydruk tego dokumentu potwierdzony przez urząd.

Ewentualnie podatnik może dysponować dokumentem w formie elektronicznej z systemu teleinformatycznego służącego do obsługi zgłoszeń celnych otrzymanym poza systemem, jeżeli zapewniona jest jego autentyczność, lub zgłoszeniem wywozowym w formie papierowej (dokument SAD).

Należy jednak zaznaczyć, że są to jedynie przykładowe dokumenty wymienione przez ustawodawcę, jednak, jak wskazują sądy administracyjne, podstawowym dokumentem jest komunikat eksportowy IE-599 (por. wyrok NSA z dnia 27 czerwca 2017 r., sygn. akt I FSK 2195/15).

Tytułem przykładu można wskazać na sytuację podatnika dokonującego dostawy eksportowej we wrześniu i wywożącego we wrześniu towar poza granice UE. Eksport towarów może rozliczyć w dacie wywozu, jeżeli do 25 października otrzyma dokumenty potwierdzające wywóz towarów we wrześniu.

W przypadku, gdy podatnik nie będzie posiadał dokumentów potwierdzających wywóz, o których mowa powyżej, ale rozpocznie procedurę wywozową, wówczas nie wykazuje tej dostawy za dany okres rozliczeniowy, lecz w następnym okresie, ze stawką 0%, jeżeli będzie posiadał dokumenty eksportowe.

Odnosząc te regulacje do omawianego przykładu, gdyby podatnik nie otrzymał dokumentów do 25 października, lecz dopiero 10 listopada, wówczas może ująć sprzedaż dokonaną we wrześniu w październiku. Jeżeli jednak nie otrzymałby dokumentu do 25 listopada, wtedy zobowiązany jest do wykazania eksportu ze stawką krajową w deklaracji za październik (składanej do 25 listopada). Nie następuje więc cofnięcie do poprzedniego okresu.

Jeżeli podatnik otrzyma dokumenty eksportowe w późniejszym terminie, może dokonać korekty rozliczenia w okresie otrzymania tych dokumentów. Innymi słowy, jeżeli podatnik otrzyma dokumenty w styczniu kolejnego roku, to może dokonać korekty podatku należnego za styczeń kolejnego roku.

Zaliczki na eksport będą opodatkowane według zasad ogólnych, czyli podatnik co do zasady powinien rozliczyć wpłatę zaliczki na potrzeby VAT, ponieważ otrzymanie zaliczki powoduje powstanie obowiązku podatkowego w VAT. Zaliczki mogą być co do zasady opodatkowane stawką 0% w przypadku, gdy wywóz nastąpi w terminie dwóch miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym podatnik otrzymał zapłatę.

Jeżeli powyższy warunek nie zostanie spełniony, czyli podatnik nie otrzyma w terminie dokumentu potwierdzającego wywóz, wtedy powinien skorygować deklarację podatkową, w której wykazał powyższą zaliczkę i zastosować stawkę odpowiednią dla danego rodzaju transakcji. Po otrzymaniu dokumentu korekty stawki należy dokonać na bieżąco, w okresie otrzymania dokumentu.

Ustawodawca przewidział jednak wyjątek od powyższej zasady rozpoznawania zaliczek w przypadku eksportu. W sytuacji, gdy z uwagi na specyfikę realizacji dostawy podatnik nie jest w stanie otrzymać dokumentów w ciągu dwóch miesięcy od daty zapłaty zaliczki, wtedy okres ulega odpowiedniemu przedłużeniu.

Autor: radca prawny Robert Nogacki – Twórca Kancelarii Prawnej Skarbiec