Wynajem samochodów pracownikom – niekorzystny wyrok NSA

Całą sprawę rozpoczął wniosek o wydanie interpretacji, który został złożony przez jednego z polskich przedsiębiorców. Wskazał on, że w swojej działalności gospodarczej wykorzystuje leasingowane samochody osobowe, które zamierza udostępniać odpłatnie pracownikom do wykorzystania w ich celach prywatnych. Miało to nastąpić na podstawie umów określających warunki, zasady i odpłatność usługi. Miesięczna opłata, obliczona zgodnie z przyjętymi przez spółkę zasadami, będzie stanowiła podstawę opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Pytanie zawarte we wniosku dotyczyło tego, czy w przypadku wykorzystywanych przez spółkę do działalności gospodarczej samochodów osobowych, które będą również odpłatnie udostępniane pracownikom, należy przyjąć, że będą one wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej, jak o tym stanowi art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a) ustawy o podatku od towarów i usług. Zdaniem wnioskodawcy – tak, ponieważ odpłatne udostępnianie samochodów pracownikom na ich cele prywatne będzie odpłatnym świadczeniem usług, a więc czynnością podlegającą opodatkowaniu.

Tak więc samochody te będą wykorzystywane albo do podstawowej działalności gospodarczej, albo w pozostałym zakresie do odpłatnego udostępniania pracownikom, co również będzie elementem działalności gospodarczej – innej możliwości nie ma. Wnioskodawca opracował zasady ewidencjonowania przebiegu pojazdów do celów służbowych zgodnie z wymogami wynikającymi z przepisów ustawy o VAT.

W interpretacji indywidualnej wydanej dla wnioskodawcy dyrektor izby skarbowej stwierdził, że odpłatny wynajem samochodów pracownikom będzie wykonywany w ramach działalności gospodarczej, ale to jeszcze nie oznacza, że samochody te będą wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika tak, jak o tym stanowi art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a) ustawy o VAT.

Konieczne bowiem jest spełnienie warunku z art. 86a ust. 4 tej ustawy, zgodnie z którym sposób wykorzystywania pojazdów przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu pojazdów, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

W przedstawionym przez podatnika stanie faktycznym nie ma jasnych zasad, z których wynikałoby, że pracownicy nie mogą używać samochodów do celów prywatnych w czasie wykorzystywania ich do celów służbowych, np. że nie mogą używać samochodów na dojazd do pracy z miejsca zamieszkania i z powrotem, tym bardziej że samochody te mają być bezustannie w dyspozycji pracownika. Wnioskodawca nie ma obiektywnych możliwości wyeliminowania użycia samochodów do celów prywatnych w czasie, w którym będą służyć działalności gospodarczej. Warunek z art. 86a ust. 4 ustawy o VAT nie będzie zatem spełniony.

Na niekorzystną interpretację podmiot wniósł skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego, który uchylił niekorzystną interpretację. Sąd nie zgodził się z przyjętym przez organ założeniem, że w stanie przedstawionym we wniosku nie będzie spełniony warunek z art. 86a ust. 4 ustawy o VAT, to znaczy, że nie zostanie wykluczone użycie samochodów oddanych pracownikom w odpłatne użytkowanie do celów niezwiązanych z działalnością zawodową.

Sąd podkreślił, że z wniosku wynika, iż samochody osobowe albo będą używane przez pracowników do celów służbowych, czyli do wykonywania zadań związanych z działalnością gospodarczą, albo będą oddawane pracownikom do odpłatnego używania, co również będzie rodzajem działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, z czym organ się zgodził. Tak więc przez cały czas będą używane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika.

Od wyroku WSA skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł organ podatkowy. NSA uchylił korzystny dla podatnika wyrok WSA. Jego zdaniem wykładni art. 86a ust. 4 pkt 1 ustawy o VAT należy dokonać z uwzględnieniem treści art. 8 ust 2 pkt 1 ustawy o VAT, której nie wziął pod uwagę WSA. O ile bowiem w pierwszym z tych przepisów jest mowa o wykorzystywaniu pojazdów wyłącznie do działalności gospodarczej, a jako przekreślające taki warunek wskazuje się użycie pojazdów do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą, o tyle w drugim z nich znajduje się wskazanie, że użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów osobistych jego pracowników jest użyciem do celów innych niż działalność gospodarcza.

Przepis ten stanowi, iż za odpłatne świadczenie usług uznaje się również użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników. Skoro zatem użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów osobistych jego pracowników uznaje się za wykorzystanie do celów innych niż działalność gospodarcza (również wtedy, gdy podlega ono opodatkowaniu), to nie zostaje spełniony warunek z art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a) i ust. 4 pkt 1 ustawy o VAT.

Warunek ten, co należy podkreślić, dotyczy wyłącznego wykorzystania pojazdów do działalności gospodarczej. Jakiekolwiek ich wykorzystanie do celów „mieszanych”, tzn. do celów działalności gospodarczej i jednocześnie innych, niemieszczących się w tej kategorii, wyklucza pełne odliczenie kwot podatku naliczonego.

Wyrok NSA zmienił dotychczasową, korzystną dla podatników linię orzeczniczą sądów administracyjnych. Fiskus, „uzbrojony” w nowy oręż, prawdopodobnie przystąpi teraz do zmasowanych kontroli przedsiębiorstw wynajmujących samochody osobowe swoim pracownikom i zakwestionuje dokonywane przez nie rozliczenia podatku VAT. Wydaje się, że doprowadzi to do wielu sporów z organami podatkowymi, które zakończą się przez sądem administracyjnym.

Należy mieć nadzieję, że argumentacja, którą podniosą podatnicy, pozwoli przywrócić ład i porządek w rozumieniu wspomnianych przepisów ustawy o VAT, zaś orzeczenie NSA będzie uznane za „wypadek przy pracy”. Niemniej jednak zapobiegliwy przedsiębiorca i tak powinien zadbać o sporządzenie właściwej dokumentacji podatkowej oraz zaopatrzyć się w stosowne interpretacje podatkowe i opinie prawne.

Autorzy: doradca podatkowy Jerzy Tatarczak, radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec