Blisko co czwarta decyzja jest eliminowana z obrotu prawnego
W 2017 r. wojewódzkie sądy administracyjne wyeliminowały z obrotu prawnego 22,22% decyzji i innych czynności organów administracyjnych, które trafiły pod ich kontrolę.
Zgodnie z praktyką lat poprzednich najwięcej rozstrzygnięć – 29,84%, dotyczyło spraw podatkowych. Najczęściej na załatwienie sprawy przed WSA trzeba było czekać do 6 miesięcy.
Z opublikowanego przez Naczelny Sąd Administracyjny sprawozdania na temat działalności sądów administracyjnych wynika, że w 2017 r. zostało załatwionych 77 567 na 103 293 spraw podlegających ich rozpatrzeniu. Niemal co trzecie rozstrzygnięcie dotyczyło spraw podatkowych.
Średnio w 41,92% skarg na akty i inne czynności oraz bezczynność organów i przewlekłe prowadzenie postępowania na ich rozpoznanie przez WSA trzeba było czekać maksymalnie do 3 miesięcy. W 56,03% spraw strony czekały do 4 miesięcy, a najwięcej, bo 73,2% załatwiono w terminie do 6 miesięcy (www.nsa.gov.pl).
Jaka decyzja? Fiskus myli się średnio raz na cztery, pięć razy
22,22% – tyle w 2017 r. wyniosła średnia decyzji i innych czynności organów administracyjnych wyeliminowanych z obrotu prawnego. Rok wcześniej było to 19,78%, w 2015 r. – 22,03%, w 2014 r. – 22,2%, a w 2013 r. nawet 24,36%. W 2017 r. uwzględniono 4 002 z 21 288 skarg na czynności organów w sprawach podatkowych, czyli 18,8%.
Skarżono też bezczynność organów i przewlekłe prowadzenie postępowania. W 442 na 6 240 takich przypadków WSA przychylały się do wniosków skarżących (7,08%). Jeszcze w 2013 r. skarg było 5 721, ale przez kolejne 3 lata ich liczba oscylowała wokół 6 500. Niski procent skuteczności tego rodzaju skarg przy tak znacznej ich liczbie spowodowany jest głównie konstrukcją przepisów prawa podatkowego.
Przykładem takiej konstrukcji jest np. art. 87. ust. 2. ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Przewiduje on dokonanie zwrotu VAT podatnikowi w terminie 60 dni, a wyjątkowo nawet 25 dni.
Jednak w przypadku powzięcia wątpliwości co do zasadności zwrotu Naczelnik Urzędu Skarbowego „może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika dokonywanej w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego” (Dz.U. z 2004, nr 54, poz. 535, z późn.zm.).
Wobec powyższych przepisów, przy jednoczesnym stosowaniu przez podatników nieefektywnej linii obrony, sądy zmuszone są przyznawać rację organom podatkowym.
Tym ostatnim do obrony swego stanowiska wystarczy powołanie się na stwierdzenie, że do dokonania zwrotu niezbędne jest dodatkowe zweryfikowanie jego zasadności (zob. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 23.11.2016 r. I SA/Po 323/16; wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 16.01.2018 r. I SA/Wr 1086/17; wyrok WSA w Łodzi z dnia 10.04.2018 r. I SA/Łd 115/18).
Ochrona przed bezprawiem urzędniczym
Liczba wnoszonych skarg na decyzje organów administracyjnych ukazuje skalę problemu, jakim jest stosunek urzędników do podatnika. Obrazuje go łamanie wyrażonej w art. 121. § 1. Ordynacji podatkowej zasady postępowania podatkowego, zgodnie z którą powinno ono być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.
Toczące się latami spory z fiskusem są również dowodem na fikcję obowiązywania zasady szybkości postępowania podatkowego: „Art. 125. § 1. Organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia” (Dz.U. z 1997, nr 137, poz. 926 z późn.zm.).
Jednocześnie fakt, iż w ponad 1/5 przypadków sądy przychylają się do skarg podatników dowodzi tego, że z urzędniczymi nadużyciami można skutecznie walczyć. Umiejętne przeciwstawienie się działaniom organów podatkowych pozwoli w możliwie największym stopniu ograniczyć negatywne dla firmy skutki tych nadużyć oraz zagwarantować ochronę jej majątku.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 24 kwietnia 2015 r., stając po stronie przedsiębiorcy, orzekł: „W toku prowadzonych postępowań kontrolnych organ wielokrotnie postanawiał o ich przedłużeniu, powołując się na potrzebę wyjaśnienia istotnych okoliczności i zebrania materiału dowodowego, bez bliższego sprecyzowania jakie okoliczności faktyczne ma na uwadze i jakie jeszcze konkretnie dowody pozostają do przeprowadzenia. (…) przewlekłość postępowania kontrolnego jest szczególnie dolegliwa dla podatnika. Zbyt długo trwające postępowanie może doprowadzić podmiot prowadzący działalność gospodarczą do upadłości zwłaszcza, gdy wiąże się to z przedłużeniem terminu zwrotu podatku od towarów i usług” (wyrok NSA z dnia 24.11.2015 r. I FSK 1881/14).
Prawnik – doradca
Według informacji na temat działalności sądów administracyjnych w 2017 r. w toczonych przed WSA sprawach oprócz 16 105 pełnomocników organów administracji publicznej wystąpiło 10 779 radców prawnych, 7 852 adwokatów, 2 740 doradców podatkowych, 292 rzeczników patentowych, 431 prokuratorów oraz dziesięciokrotnie Rzecznik Praw Obywatelskich.
W świetle powyższych danych nasuwa się konkluzja, że w postępowaniach sądowo-administracyjnych najlepszym reprezentantem podatnika jest radca prawny ze znajomością przepisów podatkowych i umiejętnością obrony jego interesów na sali sądowej.
Zapewnienie ochrony przed bezprawiem urzędniczym możliwe jest nie tylko na etapie postępowania przed sądami administracyjnymi. Z reprezentacji prawnej można skorzystać już w toku kontroli celno-skarbowych i podatkowych, co pozwoli sprawować nadzór nad działaniami urzędników skarbowych, w skrajnych przypadkach skutkując nawet składaniem pozwów o odszkodowania przeciwko urzędnikom.
Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec
