Nowe przepisy oddają w ręce KAS nieograniczoną władzę?

Nowa ustawa przyzwala na ciche inwigilowanie podatników poprzez kontrolę ich rachunków bankowych. Co gorsza, organy mogą korzystać z tych informacji nie tylko w związku z kontrolą celno-skarbową, podatkową albo postępowaniem podatkowym, ale także dla celów analitycznych, które pozostają poza procedurami kontrolnymi. W praktyce oznacza to, że podatnik nawet nie musi być stroną postępowania lub kontroli celno-skarbowej, by stać się celem inwigilacji KAS.

W założeniach nowe przepisy mają poprawić efektywność walki z tzw. szarą strefą – przedsiębiorcami, którzy nie zgłosili działalności gospodarczej do opodatkowania albo uzyskują przychody ze źródeł nieujawnionych.

Nowe przepisy wzbudzają jednak słuszne wątpliwości podatników, którzy obawiają się nadużyć i bezprawia urzędniczego. Po wejściu w życie przepisów, KAS otrzymała niemal nieograniczony dostęp do chronionych danych podatników, a tym samym zbliżyła zakres swoich uprawnień do tych, które przysługują służbom specjalnym.

Nie bez znaczenia pozostaje także sytuacja instytucji finansowych, w szczególności banków. Nowelizacja nakłada na nie obowiązek udostępnienia danych (pod groźbą sankcji finansowej), w tym imienia i nazwiska, adresu, numeru telefonu oraz adresu e-mail klientów uznanych za posiadaczy podejrzanych kont. W ten sposób nowe przepisy przyczyniają się do osłabienia zaufania podatników do instytucji finansowych – bez względu na to, czy odprowadzają podatki, czy działają w szarej strefie.

Nowe przepisy przenoszą zasady kontroli podatkowej znane z przepisów ordynacji podatkowej na grunt kontroli celno-skarbowej regulowanej przez ustawę o KAS. Od stycznia 2019 r. organy celno-skarbowe mogą wręczać upoważnienia nie tylko kontrolowanemu, ale także jego reprezentantom oraz osobom uprawnionym do odbioru korespondencji.

Wystarczy więc w pewnych sytuacjach przedstawić legitymację służbową ochroniarzowi lub sekretarce, gdy kontrolowanego albo jego zastępców nie ma w firmie.

Z jednej strony zmiana ta oznacza usprawnienie przebiegu kontroli celno-skarbowej. Natomiast z drugiej strony wiąże się z przeniesieniem na jej grunt niekorzystnego dla kontrolowanego i znanego z ordynacji podatkowej prawa do przeprowadzenia kontroli w razie jego nieobecności.

Ministerstwo Finansów uspokaja, że obowiązek doręczenia podmiotowi upoważnienia nie zostanie zlikwidowany. Organ kontrolujący będzie wciąż musiał je przekazać w późniejszym terminie. Tylko jaką korzyść z otrzymania upoważnienia po fakcie będzie miał podatnik?

Ustawodawca stoi na stanowisku, że podobnie jak w przypadku kontroli podatkowych, nowelizacja ustawy o KAS ma umożliwić przeprowadzenie kontroli celno-skarbowej, nawet gdy podatnik jej unika. Warto zastanowić się jednak nad słusznością nowych zasad.

Treść przepisów wskazuje, że ustawodawca nie uwzględnił losowych przypadków nieobecności podatnika lub osób go reprezentujących, np. z powodu wyjazdu. Tym samym zapomniał, że nie każde działanie kontrolowanego musi być automatycznie nastawione na chęć uniknięcia lub utrudnienia przeprowadzenia kontroli.

Wprowadzenie w życie znowelizowanej ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej to kolejny krok na drodze do uszczelnienia systemu podatkowego. Kontrolujący dostali w swoje ręce dwa potężne narzędzia, które ułatwią im pozyskiwanie informacji na temat podatników oraz wszczynanie kontroli.

Nie ma wątpliwości, że usprawni to ich działania. Powstaje jednak pytanie, czy takie szerokie uprawnienia nie będą nadużywane i jak wpłyną na swobodę prowadzenia działalności przez uczciwych podatników?