Podatek od zysków hipotetycznych

Wdrożenie dyrektywy Rady UE 2016/1164 z dnia 12 lipca 2016 r. ustanawiającej przepisy, których celem jest przeciwdziałanie praktykom unikania opodatkowania, mające wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego w zakresie opodatkowania niezrealizowanych zysków kapitałowych w przypadku przeniesienia aktywów, rezydencji podatkowej lub stałego zakładu (Dz.U. UE L 193/1), zwanej dyrektywą ATAD z 22 grudnia 2017 r., znalazło się w zestawieniu najważniejszych do zrealizowania zadań Ministra Rozwoju i Finansów na 2018 r.

Ministerstwo chce w ten sposób zatrzymać kapitał w kraju, tzn. sprawić, aby jego wyprowadzanie i lokowanie pod inną jurysdykcją, a nawet całkowita zmiana rezydencji podatkowej, przestały być opłacalne.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 dyrektywy ATAD opodatkowaniu będą podlegać wartości rynkowe aktywów przenoszonych przez przedsiębiorców:

• – ze swojej siedziby głównej do stałego zakładu w innym państwie członkowskim lub w państwie trzecim;
• – ze swojego stałego zakładu w państwie członkowskim do swojej siedziby głównej lub innego stałego zakładu w innym państwie członkowskim lub w państwie trzecim;
• – przenoszących swoją rezydencję podatkową do innego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, z wyłączeniem aktywów, które pozostają faktycznie powiązane ze stałym zakładem w pierwszym państwie członkowskim;
• – przenoszących działalność gospodarczą prowadzoną przez swój stały zakład z jednego państwa członkowskiego do innego państwa członkowskiego lub do państwa trzeciego.

Przedsiębiorca będzie mógł uzyskać minimum 5-letnie odroczenie płatności podatku od niezrealizowanych zysków kapitałowych na raty, jeśli miejscem docelowym przeniesienia jego aktywów będzie państwo, sygnatariusz Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (art. 5 ust. 2).

Dla przedsiębiorców jest to jednak niewielkie pocieszenie, gdyż w praktyce znów zostaną obarczeni kolejnym ciężarem podatkowym tylko dlatego, że przeniosą np. siedzibę zarządu do innego kraju. A to ani dziś, ani nigdy wcześniej nie wiązało się dla nich z takim obciążeniem.

Podatek od zysków hipotetycznych stał się narzędziem do szybkiego nabijania budżetów poszczególnych państw kosztem swoich podatników. Dokonują one bowiem poboru podatku od niezrealizowanych zysków kapitałowych już w chwili przeniesienia przez przedsiębiorstwo aktywów za granicę.

Nie bierze się przy tym pod uwagę tego kiedy oraz czy w ogóle przedsiębiorcy zrealizują zyski od przeniesionych aktywów i że natychmiastowe obciążenie obowiązkiem podatkowym może negatywnie wpłynąć na kondycję finansową przedsiębiorstwa.

First-tier Tribunal, czyli brytyjska izba podatkowa 3 grudnia 2015 r. zwróciła się do Trybunału Sprawiedliwości UE wprost z pytaniem prejudycjalnym: „Przy założeniu, że tego rodzaju obciążenie z tytułu podatku ogranicza wykonywanie odpowiednich swobód, czy obciążenie to jest uzasadnione w myśl zasady zrównoważonego podziału władztwa podatkowego, a także, czy obciążenie to jest proporcjonalne w sytuacji, gdy ustawodawstwo nie daje powiernikom możliwości odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia płatności na raty, ani nie bierze pod uwagę jakiegokolwiek spadku wartości aktywów trustu w późniejszym okresie?” (Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C-646/15 Trustees of the Panayi Accumulation & Maintenance Settlements/Commissioners for Her Majesty’s Revenue and Customs, Dz.U. UE 8.2.2016, C 48/22).

TSUE odpowiedział, że taki sposób opodatkowania bez możliwości odroczenia zapłaty należnego w tych warunkach podatku stoi na przeszkodzie wyrażonej w Traktacie o funkcjonowaniu UE swobodzie przedsiębiorczości (wyrok TSUE z dnia 13 listopada 2017 r., C-646/15 (zob. również: skarga z dnia 26 maja 2011 r., C-261/11 Komisja Europejska przeciwko Królestwu Danii; wyrok TSUE z dnia 12 lipca 2012 r., C-269/09 Komisja Europejska przeciwko Królestwu Hiszpanii.

Opinia Rzecznika Generalnego UE Juliane Kokott z dnia 13 lipca 2017 r., w sprawie: C‑292/16 A Oy; Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Opodatkowanie niezrealizowanych zysków kapitałowych w przypadku zmiany siedziby lub miejsca zamieszkania dla celów podatkowych oraz potrzeba koordynacji polityki podatkowej państw członkowskich” z dnia 19 grudnia 2006 r., KOM(2006) 825 wersja ostateczna).

Od 1 stycznia 2019 r. przedsiębiorcy będą musieli pogodzić się z faktem, iż ewentualna chęć zmiany miejsca prowadzenia działalności gospodarczej lub nawet tylko samej jej siedziby będzie wiązała się z ciężarem w postaci podatku od zysków hipotetycznych. Tym, którzy nie chcą się na to godzić pozostało więc niewiele czasu. Zmiana rezydencji podatkowej jest bowiem procesem złożonym.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 i ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350 z późn. zm.) nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlega podatnik przebywający na terytorium RP przez okres co najmniej 183 dni w roku podatkowym lub posiada tam centrum interesów osobistych lub gospodarczych.

Zmiany rezydencji podatkowej można więc dokonać, przebywając w Polsce krócej niż 183 dni i przenosząc poza jej granice centrum wskazanych interesów. W odniesieniu do osób prawnych, spółek kapitałowych w organizacji, niektórych jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej i innych, wymienionych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, do zmiany rezydencji konieczne będzie również przeniesienie pod reżim innej jurysdykcji podatkowej jej siedziby lub zarządu (art. 3 ust. 1 w zw. z art. 1 i art. 1a ust. 1, Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86 z późn. zm.).

Jeżeli całkowite przeniesienie interesów osobistych i gospodarczych przed datą 1 stycznia 2019 r. mogłoby okazać się trudne do przeprowadzenia, to szybszym rozwiązaniem będzie pozyskanie dodatkowej rezydencji podatkowej.

W przypadku ewentualnego konfliktu jurysdykcyjnego na podatniku spoczywać będzie obowiązek udowodnienia związania z daną rezydencją.

W myśl art. 4 Modelowej konwencji w sprawie podatku od dochodu i majątku Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, w przypadku posiadania miejsca zamieszkania w obu państwach decydujące znaczenie dla określenia rezydencji podatkowej mają „ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych)”. Z kolei zgodnie z komentarzem OECD do tego artykułu, o tych powiązaniach decydują m.in. miejsce prowadzonej działalności gospodarczej i miejsce, z którego dana osoba zarządza swoim majątkiem.

Niezwykle silnym orężem w udowadnianiu określonej rezydencji jest certyfikat rezydencji podatkowej. Pozyskanie jej przed organem podatkowym jednego kraju służy jako niezbity argument w postępowaniu o ustalenie rezydencji podatkowej przed organem innego kraju. „Certyfikatu rezydencji nie może zastąpić inny dowód. Jak wskazuje liczne orzecznictwo, certyfikat stanowi środek dowodowy (wyłączny) posiadania rezydencji podatkowej w określonym kraju” (interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 29.05.2017 r., 0114-KDIP3-3.4011.115.2017.1.JM).

Podatnicy, którzy chcieliby uzyskać inną rezydencję podatkową dla rozliczeń podatkowych za 2018 r., a przebywali dotąd jedynie na terytorium RP, musieliby zdecydować się na to już dziś. 2 lipca upływa bowiem 183 dzień roku.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec