Dla objęcia opodatkowaniem VAT niezbędna jest zapłata wynagrodzenia

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2004 nr 54, poz. 535, ze zm.) stanowi, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju, a przez dostawę tę rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

W czerwcu 2018 r. kobieta prowadząca działalność w zakresie wynajmu maszyn budowlanych i robót budowlanych wystąpiła do organu podatkowego z zapytaniem, czy planowane przez nią przeniesienie bez wynagrodzenia własności jednej z maszyn należącej do środków trwałych jej działalności do działalności prowadzonej przez męża, będzie stanowić odpłatną dostawę towarów obciążoną podatkiem VAT i koniecznością udokumentowania tego przeniesienia fakturą.

Mąż jest podatnikiem zwolnionym z VAT, natomiast małżonka, dokonując zakupu maszyny, odliczyła podatek w pełnej wysokości. Zakup sfinansowała ze środków należących do obojga małżonków, a łączący ich ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej nadal trwa.

Zdaniem wnioskodawczyni regulacje dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej nie zabraniają prowadzenia odrębnych od siebie działalności przez każde z małżonków na własny rachunek i każdy z nich może być odrębnym czynnym podatnikiem VAT.

Nie wykluczają one również istnienia nadal w tych okolicznościach pomiędzy małżonkami ustawowej wspólności majątkowej. A w obliczu istnienia takiego ustroju majątkowego, niemożliwe jest wystąpienie niezbędnego dla opodatkowania VAT elementu, jakim jest „odpłatność” dostawy towaru. Żaden z małżonków nie może bowiem dokonać płatności za tę dostawę na rzecz drugiego małżonka ze środków należących do wspólnego majątku.

Jak wskazano we wniosku o wydanie interpretacji: „Z uwagi na wspólność majątkową składniki firmy żony są już własnością męża. W sytuacji takich przesunięć w ramach wspólności majątkowej w ogóle nie ma dostawy. Skoro nie ma dostawy, nie ma faktury, nie ma prawa czy obowiązku do odliczenia VAT. Dostawa jest wtedy, gdy jest zapłata, a tu nie ma możliwości wypłaty realnego wynagrodzenia, bo pieniądze są wspólne” (interpretacja indywidualna z 2 sierpnia 2018 r., sygn. 0115-KDIT1-2.4012.443.2018.1.AW).

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej powołał się na przepis art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym za podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług dostawę towaru uznaje się również: „przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa (…) jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów, lub ich części składowych” (Dz.U. 2004 nr 54, poz. 535, ze zm.).

Zdaniem organu interpretacyjnego w opisanej przez przedsiębiorcę transakcji zachodzą wszystkie trzy przesłanki art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, pozwalające na objęcie jej opodatkowaniem: planowane przekazanie towaru będzie nieodpłatne, towar ten należy do składników przedsiębiorstwa podatnika, a podatnikowi z tytułu nabycia przekazywanego towaru przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

„Zatem pomimo zakupu składnika majątku wykorzystywanego do Pani działalności gospodarczej w ramach małżeńskiej wspólności majątkowej, składnik ten – jak wynika z wniosku – był przeznaczony i wykorzystywany wyłącznie do Pani działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Tym samym będzie Pani działała z tytułu przekazania przedmiotowej koparko-ładowarki jak podatnik w rozumieniu art. 15 ust. 1 ww. ustawy” (sygn. 0115-KDIT1-2.4012.443.2018.1.AW).

Dyrektor KIS stwierdził, że istnienie między dostawcą i odbiorcą towaru wspólności ustawowej małżeńskiej, uregulowanej przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, nie ma wpływu na ich prawa i obowiązki w podatku VAT z uwagi na autonomię prawa podatkowego. Zgodził się z przedsiębiorcą jedynie w zakresie braku obowiązku dokumentowania nieodpłatnej dostawy towaru fakturą.

Rozpoznający skargę przedsiębiorcy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uznał takie stanowisko organu za błędne. Sąd zwrócił uwagę, że w omawianych przepisach ustawy o VAT chodzi o przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, a ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wyklucza dokonanie takiego przeniesienia z jednego małżonka na drugiego. Nabywane bowiem w trakcie trwania tego ustroju towary stanowią ich wspólną własność już od momentu ich nabycia. Małżonek nie może zatem dokonać na rzecz drugiego małżonka dostawy towaru, który już do tego małżonka należy.

WSA zgodził się w pełni z poglądem Naczelnego Sadu Administracyjnego wyrażonym w wyroku z 4 kwietnia 2018 r. (sygn. akt I FSK 887/16), że warunkiem koniecznym dla opodatkowania VAT dostawy towaru lub usługi jest otrzymanie z tytułu tej dostawy wynagrodzenia.

Przemawia za tym właśnie autonomia prawa podatkowego. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o VAT, jak i unijnego rozporządzenia w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U. UE seria L z 2006 r. nr 347/1 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega co do zasady odpłatna dostawa towarów.

Gdański sąd uchylił zaskarżoną przez przedsiębiorcę interpretację indywidualną. Jak zawarł w uzasadnieniu swojego wyroku: „W ocenie sądu w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, wszelkie transakcje, jakie zawierane są pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębnie działalności gospodarcze, nie mogą mieć charakteru odpłatnego.

Nie można ich również uznać jako nieodpłatne przeniesienie towaru, albowiem małżonkowie nie mogą wyodrębnić udziałów, którymi mogliby niezależnie rozporządzać” (wyrok WSA w Gdańsku z 11 grudnia 2018 r., sygn. akt I SA/Gd 939/18).

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec