Zasady i tryb prowadzenia kontroli celno–skarbowej

Kontroli celno-skarbowej podlega przede wszystkim przestrzeganie przepisów prawa podatkowego. Ponadto w art. 54 ustawy o KAS wskazane zostały inne kontrolowane obszary, do których należy w szczególności przestrzeganie prawa dewizowego, celnego oraz innych przepisów w zakresie przywozu i wywozu towarów, a także regulujących urządzanie i przeprowadzanie gier losowych, posiadania automatów do gier hazardowych oraz przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Ponadto ustawa o KAS wskazuje szczególne miejsca i przedmioty podlegające kontroli celno-skarbowej. Są to m.in. paliwa w zbiorniku przewozowym, produkcja i handel automatami do gier, przesyłki pocztowe, ruch drogowy.

Zakres kontroli celno-skarbowej jest bardzo szeroki i obejmuje tematykę zarówno z zakresu przepisów prawa podatkowego, jak i innych przepisów wykorzystywanych w ocenie ustawodawcy najczęściej do popełniania nadużyć i uszczuplania dochodów skarbowych.

Miejscem kontroli jest w zależności od potrzeb siedziba kontrolowanego, miejsce prowadzenia lub przechowywania ksiąg rachunkowych oraz każde inne miejsce związane z działalnością kontrolowanego. Ponadto kontrola może być prowadzona w urzędzie celno-skarbowym, na przejściu granicznym czy w oddziałach celnych urzędów celno-skarbowych.

Warto podkreślić, że szeroki jest nie tylko zakres właściwości rzeczowej, lecz także właściwości miejscowej. Zgodnie z art. 61 ustawy o KAS urząd celno-skarbowy może wykonywać swoją kontrolę na obszarze całego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Pierwszym etapem kontroli celno-skarbowej jest jej wszczęcie na podstawie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Datą rozpoczęcia kontroli jest dzień doręczenia upoważnienia podatnikowi.

Zasadniczo kontrola powinna być zakończona bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu trzech miesięcy od jej rozpoczęcia. Należy jednak pamiętać, że organ celno-skarbowy może przedłużyć ten termin z ważnych przyczyn. Ustawa nie zawiera przepisu wyznaczającego maksymalny okres kontroli, dlatego mogą się zdarzyć sytuacje, w których przedsiębiorcy są kontrolowani miesiącami, a nawet latami.

Formalnym zakończeniem kontroli jest dostarczenie podatnikowi wyników kontroli lub protokołu (m.in. w przypadku gier hazardowych, paliw czy refundacji wywozowych).

Ramy kontroli celno-skarbowej wyznaczone są przez prawa i obowiązki zarówno urzędnika prowadzącego kontrolę, jak i podatnika. Podatnik, u którego prowadzona jest kontrola, powinien na żądanie organu umożliwić wstęp do siedziby oraz innych pomieszczeń firmy, lokalu mieszkalnego, udzielić pisemnych lub ustnych wyjaśnień i informacji, okazać dokumenty finansowe, a także inne związane z działalnością gospodarczą, sporządzić odpisy, kopie, wyciągi, umożliwić dokonanie oględzin, przesłuchania, w tym także pracowników podatnika i świadków, umożliwić pobranie próbek towarów. Kontrolujący ma także prawo do dokonania analizy i badania towarów, surowców i półproduktów.

Ponadto kontrolowany powinien umożliwić wgląd w dokumenty, udzielić wsparcia technicznego, przedstawić na żądanie tłumaczenia dokumentów, przeprowadzić na żądanie spis z natury, udostępnić w niezbędnym zakresie środki łączności, zapewnić warunki do wykonywania czynności przez organ.

Kontrolujący są także uprawnieni do przeprowadzenia rewizji, przeszukania osób, kontroli przesyłek pocztowych, zatrzymania pojazdów i innych środków przewozu oraz kontroli znajdującego się w nich paliwa.

Dodatkowo w kontrolę celno-skarbową może zostać zaangażowany kontrahent kontrolowanego, poprzez wezwanie do udostępnienia dokumentów, informacji, wyjaśnień, ksiąg rachunkowych. Przepis nie dotyczy tylko bezpośrednich kontrahentów.

Najbardziej pożądanym przez podatnika scenariuszem zakończenia kontroli celno-skarbowej jest brak stwierdzenia nieprawidłowości. W przypadku, gdy organ stwierdzi nieprawidłowości, podatnik ma możliwość dokonania korekty rozliczeń. Jeżeli tego nie zrobi lub organ podatkowy nie uwzględni złożonej przez niego korekty, kontrola celno-skarbowa przekształca się w postępowanie podatkowe.

Z pewnością nie należy wpadać w panikę. W pierwszej kolejności warto skontaktować się z doradcą podatkowym, który powinien dokonać analizy obszaru objętego kontrolą, a następnie wyspecyfikować tematy, które mogą być przedmiotem dalszych pytań.

Dobrą praktyką jest także udzielanie krótkich i konkretnych odpowiedzi na wezwanie organu. W większości przypadków to wystarczy, a jeżeli kontrolujący będzie miał dodatkowe pytania, to z pewnością dopyta.

Zbyt rozbudowane odpowiedzi mogą być wskazówką dla organu w zakresie dalszej kontroli. Warto też uzgodnić z doradcą podatkowym strategię na kontrolę podatkową, gdyż od tego zależy dalsza współpraca z kontrolującymi, a także zakres udzielanych informacji i wynik kontroli. Dobrą praktyką jest także poinformowanie innych pracowników o wszczętej kontroli podatkowej, ograniczenie kontaktu kontrolujących z innymi pracownikami (np. poprzez wydzielenie odrębnego pokoju) oraz ustalenie zasad kontaktu kontrolujący – kontrolowany i reprezentacji kontrolowanego w toku kontroli.