Kontrola wwozu i wywozu pieniędzy oraz kontrola ex post

Do ustawy o KAS dodany zostanie nowy rozdział pod nazwą „Kontrola ex post”. Do zadań Szefa KAS będzie należeć przeprowadzenie kontroli ex post, o której mowa w unijnym Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/821 z dnia 17 maja 2017 r. ustanawiającym obowiązki w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota pochodzących z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka.

Kontrole te obejmują m.in.:

1. badanie wypełniania przez unijnego importera obowiązków określonych w rozporządzeniu 2017/821 w odniesieniu do należytej staranności w łańcuchu dostaw, w tym w zakresie systemu zarządzania, zarządzania ryzykiem, audytów przeprowadzanych przez niezależny podmiot zewnętrzny i ujawniania informacji;
2. badanie dokumentacji i zapisów wykazujących właściwe wykonywanie tych obowiązków;
3. badanie dopełnienia obowiązków związanych z audytem.

Pod pojęciem „należytej staranności w łańcuchu dostaw” przedmiotowe rozporządzenie wskazuje realizację obowiązków nakładanych na unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota dotyczące ich systemów zarządzania, zarządzania ryzykiem, audytów przeprowadzanych przez niezależny podmiot zewnętrzny oraz ujawniania informacji, mających na celu wskazywanie i eliminowanie faktycznego i możliwego ryzyka związanego z obszarami dotkniętymi konfliktami i obszarami wysokiego ryzyka, aby zapobiec negatywnym skutkom związanym z pozyskiwaniem surowców lub ograniczyć te skutki. Dochowanie tych obowiązków zagwarantuje spełnianie wymogów należytej staranności.

Wszczęcie kontroli ex post nastąpi z chwilą doręczenia kontrolowanemu przedsiębiorcy upoważnienia do przeprowadzenia kontroli (to upoważnienie, którego kontrolującemu udziela Szef Krajowej Administracji Skarbowej) i wezwania do przedłożenia, w terminie 30 dni od dnia doręczenia tego upoważnienia, dokumentów potwierdzających spełnienie obowiązków, o których mowa w rozporządzeniu 2017/821.

Chodzi o obowiązki importerów: w zakresie ujawniania informacji, w zakresie audytu przeprowadzanego przez podmiot zewnętrzny, w zakresie zarządzania ryzykiem i w zakresie systemu zarządzania (art. 4-7 ww. rozporządzenia).

Nowelizacja obwarowuje wykonanie przez importerów wskazanych obowiązków karami – od 1 000 zł do 500 000 zł. Karze podlegać będzie ten importer, który:

1. nie przedstawi w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania dokumentów potwierdzających spełnienie obowiązków, o których mowa w art. 4–7 rozporządzenia 2017/821, albo
2. nie przedstawi, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania planu wdrożenia działań naprawczych, albo
3. nie usunie, w terminie 90 dni od dnia przedłożenia planu wdrożenia działań naprawczych, stwierdzonych naruszeń.

Karę wymierzać będzie Szef Krajowej Administracji Skarbowej.

Nowelizacja poszerza katalog uprawnień KAS nie tylko o uprawnienie do przeprowadzenia kontroli ex post ww. towarów, ale i do przeprowadzania kontroli środków pieniężnych wwożonych do Unii Europejskiej lub wywożonych z Unii Europejskiej.

Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1672 z dnia 23 października 2018 r. w sprawie takich kontroli środków osoba przewożąca kwoty w wysokości co najmniej 10 000 EUR musi złożyć deklarację tych środków właściwym organom państwa członkowskiego, przez które wjeżdża do Unii lub wyjeżdża z Unii, oraz udostępnić je tym organom do kontroli.

Obowiązek złożenia deklaracji środków pieniężnych nie jest uznawany za spełniony, jeżeli przekazane informacje są nieprawdziwe lub niekompletne, lub jeżeli środki pieniężne nie zostały udostępnione do kontroli.

Pod pojęciem podlegających kontroli (ujawnianiu) środków pieniężnych rozporządzenie identyfikuje: gotówkę, zbywalne papiery na okaziciela, towary używane jako wysoce płynne środki przechowywania wartości; karty przedpłacone. Prawo do przeprowadzenia kontroli środków pieniężnych prócz KAS uzyska również naczelnik urzędu celno-skarbowego oraz Straż Graniczna.

Zaostrzeniu ulegnie kara za niezgłoszenie wwozu lub wywozu środków pieniężnych. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 106f Kodeksu karnego skarbowego, kto wbrew obowiązkowi nie zgłasza organom celnym lub organom Straży Granicznej środków pieniężnych wwożonych do Unii Europejskiej lub wywożonych z Unii Europejskiej albo w zgłoszeniu tym podaje nieprawdę, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Obecnie przepis ten zawiera zagrożenie karą grzywny przewidzianą dla wykroczenia skarbowego.

Zgodnie ze zmianami zaproponowanymi w zakresie art. 106f k.k.s., jeśli kwota niezgłoszona do granicznej kontroli środków pieniężnych przekracza małą wartość, to sprawca odpowiada za popełnienie przestępstwa skarbowego. Natomiast jeżeli stanowi małą wartość, to odpowiada jak za wykroczenie skarbowe.

Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Projekt 21 lipca trafił do konsultacji publicznych.

Proponowane przepisy mają pomóc w uszczelnieniu obrotu surowcami i towarami istotnymi dla gospodarek państw i bezpieczeństwa ludności. Zaostrzenie kontroli wwozu i wywozu środków pieniężnych ma się zapewne służyć utrudnieniu procederów ukrywania majątku i prania pieniędzy.

Korzystne dla bezpieczeństwa interesów państw zmiany oznaczają niestety dla przedsiębiorców kolejny obowiązek dostosowania do nich swojej działalności, do tego pod groźbą zaostrzonych sankcji. To właśnie one, choć nie same w sobie, budzą największe kontrowersje.

Zgodnie z dodawanym do ustawy o KAS art. 94zi, przy wymierzaniu kary pieniężnej uwzględnia się m.in. rodzaj i zakres naruszenia oraz wielkość obrotów i przychodu. Przepis ten powinien ulec doprecyzowaniu, że wysokość kary ustalana będzie z uwzględnieniem naruszeń przedsiębiorcy jedynie w obszarze obrotu wskazanymi w unijnym rozporządzeniu konkretnymi surowcami czy metalami.

W obecnym brzmieniu proponowanego przepisu, Szef KAS nakładając na przedsiębiorcę karę może ją obliczać z uwzględnieniem obrotów i przychodów osiąganych z całej działalności firmy. A przecież w obrocie gospodarczym powszechne jest, że wielu przedsiębiorców prowadzi w obszarze jednej firmy działalność o różnym charakterze.

Nie do przyjęcia byłoby więc dopuszczenie, aby Szef KAS mógł nałożyć pół milionową karę na importera zabawek, którego roczne obroty z tego tytułu wynoszą kilkadziesiąt milionów złotych, a który nie dopełnił obowiązków sprawozdawczych przy imporcie kilograma złota.

Autor: Robert Nogacki, partner zarządzający Kancelarii Prawnej Skarbiec