Kolejne zmiany w VAT: magazyn call-off stock, WDT i transakcje łańcuchowe

Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Kodeks karny skarbowy (nr z wykazu UC158) ma na celu implementację Dyrektywy Rady (UE) 2018/1910 z dnia 4 grudnia 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do harmonizacji i uproszczenia niektórych przepisów w systemie podatku od wartości dodanej dotyczących opodatkowania handlu między państwami członkowskimi (Dz.Urz. L nr 311 z 07.12.2018 r., s. 3) oraz Rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2018/1912 z dnia 4 grudnia 2018 r. zmieniającego rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 282/2011 w odniesieniu do niektórych zwolnień związanych z transakcjami wewnątrzwspólnotowymi (Dz.Urz. L nr 311 z 07.12.2018 r., s. 10).

Oba unijne akty wchodzą w skład tzw. pakietu Quick Fixes czy pakietu zmian naprawczych we wspólnotowym systemie podatku od wartości dodanej. Ma on na celu możliwie jak najszybsze wdrożenie rozwiązań ułatwiających prowadzenie działalności gospodarczej w transgranicznym handlu w Unii Europejskiej poprzez wyeliminowanie szkodliwych w tym zakresie przepisów dyrektywy VAT z 28 listopada 2006 r. (nr 2006/112/WE, Dz.Urz. L nr 347 z 11.12.2006 r., s. 1, ze zm.), jak i sporządzonego do niej 15 marca 2011 r. rozporządzenia wykonawczego (nr 282/2011, Dz.Urz. L nr 77 z 23.03.2011 r., s. 1).

Przemieszczenie własnych towarów przez dostawcę z jednego państwa członkowskiego UE do magazynu położonego na terenie innego państwa członkowskiego UE traktowane jest przez poszczególne kraje Unii w różnoraki sposób.

Jedne uznają taką czynność za wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów własnych, do którego stosują mechanizm odwrotnego obciążenia VAT, przy następującej po tym nabyciu dostawie krajowej. Inne natomiast jako wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów przez ich nabywcę, w którym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dostarczenia towaru do magazynu. Jeszcze inne, jak Polska, w chwili ich pobrania z magazynu.

Przepisy unijnej dyrektywy VAT zawierają regulacje rozpoznające wewnątrzwspólnotowe przemieszczenie i nabycie towarów własnych podatnika a posiadających cechę beztransakcyjności, jako dostawę zwolnioną z prawem do odliczenia po stronie dostawcy i wewnątrzwspólnotowe nabycie towaru przez niego samego.

Choć obie transakcje co do zasady wyzerują się, jednak problemów może nastręczać wieloetapowe ewidencjonowanie podatkowe takich transakcji w postaci: wewnątrzwspólnotowego przemieszczenia towaru, wewnątrzwspólnotowego nabycia i dostawy krajowej. Problemy rozwiązać ma wprowadzona do systemów prawnych państw członkowskich instytucja magazynu call-off stock (z ang. magazyn do odwołania). Łudząco podobna w swej konstrukcji instytucja znana jest już w polskiej ustawie o VAT pod nazwą magazynu konsygnacyjnego.

Celem nowelizacji jest wprowadzenie do ustawy o VAT odrębnych, dedykowanych procedurze magazynu call-off stock, regulacji. Zgodnie z projektem zostaną one dodane w dziale II po rozdziale 3, w rozdziałach 3a i 3b.

W uzasadnieniu powołania tych przepisów projektodawcy wskazują, że ustawie znana jest taka instytucja, ujawniona w art. 2 pkt 27c. pod nazwą magazynu konsygnacyjnego: „rozumie się przez to wyodrębnione u podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT UE, o którym mowa w art. 97 ust. 4, miejsce przechowywania na terytorium kraju towarów należących do podatnika podatku od wartości dodanej przemieszczonych przez niego lub na jego rzecz z terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium kraju do tego miejsca, z którego podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT UE, przechowujący towary, pobiera je, a przeniesienie prawa do rozporządzania tymi towarami jak właściciel następuje w momencie ich pobrania” (Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535, ze zm.).

Od początku 2020 r. procedura magazynu call-off stock zastąpić ma „polską” procedurę magazynu konsygnacyjnego. Ujednolici regulacje w tym zakresie i wyeliminuje nieporozumienia, które powstawały i mogłyby nadal powstawać w związku z różnicami, jakie istnieją między obiema instytucjami, a w różny sposób rozumiane przez przedsiębiorców z innych państw. Sama, obowiązująca aktualnie w ustawie o VAT, konstrukcja magazynu, mimo iż nosi nazwę „konsygnacyjnego”, bardziej przypomina konstrukcję magazynu call-off stock.

Polega bowiem na tym, że towar zostaje dostarczany na terytorium innego państwa do znanego już przed dostawą odbiorcy, który następnie może używać tego towaru do prowadzenia własnej działalności. Z kolei cechą magazynów konsygnacyjnych (z ang. consigment stock) jest to, że w momencie dokonywania dostawy towaru na teren innego państwa nabywca nie jest jeszcze znany.

„Polska ustawa o VAT przyjęła model magazynu call-off stock, z tym że do końca 2019 r. funkcjonował on pod nazwą magazynu konsygnacyjnego. Procedowana zmiana ustawy ma na celu wprowadzenie porządku terminologicznego w tym obszarze” (Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Kodeks karny skarbowy, nr z wykazu UC158).

Wraz z powołaniem do życia regulacji dotyczących magazynów typu call-off skorelowano sankcje za ich nieprzestrzeganie. Do ustawy – Kodeks karny skarbowy zostanie dodany art. 80g § 1 w brzmieniu:

„Podatnik, który wbrew obowiązkowi, nie składa zawiadomienia o prowadzeniu magazynu wykorzystywanego w procedurze magazynu typu call-off stock, znajdującego się na terytorium kraju, albo składa je po terminie lub podaje w nim dane niezgodne ze stanem rzeczywistym, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe” (nr z wykazu UC158).

Tą samą karą objęte będzie niepowiadomienie organu lub powiadomienie go po terminie, lub podanie nierzetelnych informacji o zmianie danych zawartych w zawiadomieniu o prowadzeniu magazynu typu call-off.

Unia zaleciła państwom członkowskim ujednolicenie regulacji w zakresie dostawy towarów w transakcjach łańcuchowych, czyli transakcjach, w których biorą udział co najmniej trzy podmioty. Według projektodawców nowelizacji obowiązujące w ustawie o VAT regulacje dotyczące ustalania miejsca dostawy w transakcjach łańcuchowych obejmujących import i eksport są zgodne z prawem unijnym, zatem pozostaną bez zmian.

Nowelizacja doprecyzowuje jedynie, dodając do art. 22 ust. 2, sformułowanie: „z terytorium kraju na terytorium państwa trzeciego”, że regulacje określające miejsce świadczenia dotyczą dostawy łańcuchowej o charakterze transgranicznym.

Zmiany mają jednak na celu przede wszystkim uściślenie tego, kto w transakcji łańcuchowej będzie uznawany za podmiot, któremu przyporządkowane zostanie miano odbiorcy dostawy wysyłki lub transportu towaru. Zgodnie z projektowanym art. 22 ust. 2a:

„W przypadku gdy kilka podmiotów dokonuje dostawy tego samego towaru w ten sposób, że pierwszy z nich wydaje ten towar bezpośrednio ostatniemu w kolejności nabywcy, przy czym towar ten jest wysyłany lub transportowany z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego, to wysyłka lub transport tego towaru są przyporządkowane wyłącznie do dostawy dokonanej do podmiotu pośredniczącego” (nr z wykazu UC158).

W ust. 2b przewidziany został wyjątek od powyższej zasady, natomiast w ust. 2c wyjaśniono pojęcie podmiotu pośredniczącego. To inny niż pierwszy w kolejności dostawca towarów, który wysyła lub transportuje towar samodzielnie albo za pośrednictwem osoby trzeciej działającej na jego rzecz.

Projekt przewiduje zmiany w katalogu przesłanek koniecznych do spełnienia w celu objęcia wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów 0% stawką VAT. Oprócz dokonania dostawy na rzecz nabywcy posiadającego wymagany numer identyfikacyjny dla wewnątrzwspólnotowych transakcji, nabywca będzie też musiał podać ten numer dostawcy. Kolejnym novum warunkującym zastosowanie stawki 0% jest obowiązek złożenia przez dostawcę prawidłowej informacji podsumowującej VAT-UE.

Co prawda w ustawie o VAT istnieją już zapisy wskazujące na powyższe obowiązki, jednak stanowią one obecnie przesłanki formalne, czyli takie, których niespełnienie nie podważa słuszności zastosowania 0% stawki. Po wejściu w życie zmian nowe wymogi stanowić będą przesłanki materialne, bez których spełnienia o zastosowaniu stawki 0% nie będzie mogło być mowy.

Rozporządzenie wykonawcze 2018/1912 wprowadza w zakresie wewnątrzwspólnotowej dostawy instytucję domniemania, że towary zostały wywiezione z jednego państwa do drugiego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Organy podatkowe będą mogły zakwestionować powyższe domniemanie, dostarczając dowody na to, że towary nie zostały przetransportowane. To z kolei spowoduje niemożność zastosowania stawki 0%. Regulacje unijnych rozporządzeń są wiążące w państwach UE bez potrzeby ich implementacji do krajowego prawa, stąd staną się obowiązujące bez konieczności ich ujmowania w ustawie o VAT.

28 lutego 2018 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł o sprzeczności z unijną dyrektywą VAT uregulowań polskiej ustawy o podatku od towarów i usług, które uzależniały możliwość uzyskania zwrotu VAT w eksporcie od osiągnięcia limitu obrotowego przez sprzedawcę dokonującego dostawy towaru na eksport a przewożonego w bagażu osobistym przez podróżnego lub też w braku osiągnięcia limitu – wymagających legitymowania się przez tego sprzedawcę umową zawartą z podmiotem uprawnionym do zwrotu VAT podróżnym (sprawa C-307/16 Stanisław Pieńkowski, Dz.Urz. C nr 61 z 23.04.2018 r., s. 5).

Jak stanowi aktualnie obowiązujący art. 127 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług, sprzedawcy ci mogą dokonywać zwrotu VAT podróżnym, za których uważa się osoby fizyczne niemające stałego miejsca zamieszkania na terytorium Unii Europejskiej, wywożącym nabyte w Polsce towary poza terytorium UE w bagażu osobistym „pod warunkiem że ich obroty (obroty tych przedsiębiorców – przyp. autora) za poprzedni rok podatkowy wyniosły powyżej 400 000 zł oraz że dokonują zwrotu podatku wyłącznie w odniesieniu do towarów nabytych przez podróżnego u tego sprzedawcy” (Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535, ze zm.). Zgodnie z projektem nowelizacji z treści art. 127 ust. 6 zostanie usunięte sformułowanie o konieczności osiągnięcia przez sprzedawcę wskazanego limitu.

Nowe przepisy mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2020 r. Wymuszają one przejrzenie posiadanych struktur organizacyjnych w przedsiębiorstwie i funkcjonujących w firmie procesów, tak aby już teraz można było przygotować się na nadchodzące zmiany w zasadach wewnątrzwspólnotowej, jak i pozawspólnotowej dostawy towarów.

Prowadzący transgraniczną działalność gospodarczą, dokonując jej prawno-podatkowego audytu, powinni mieć na uwadze zarówno obowiązujące, jak i zmieniające się przepisy prawa krajowego, ale i wspólnotowego.

Kancelaria Prawna Skarbiec