Usługi zewnętrzne, zarządzające specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, mogą korzystać ze zwolnienia z VAT

Kilka austriackich spółek zarządzających specjalnymi funduszami inwestycyjnymi zlecało innej firmie zewnętrznej wykonanie określonych usług w zakresie obliczania wartości istotnych dla celów opodatkowania dochodów posiadaczy jednostek uczestnictwa w funduszach, takie jak rozliczenia podatkowe.

Pomiędzy spółkami a firmą istniał stosunek cywilnoprawny, z odpowiedzialnością firmy wobec spółek za rzetelność obliczeń. W składanych do urzędów deklaracjach spółki powtarzały wartości obliczone przez firmę outsourcingową bez zmian. Natomiast to spółki były płatnikiem podatku i to one były odpowiedzialne za prawidłowość kwot zadeklarowanych skarbówce, w szczególności z tytułu podatku od dochodów kapitałowych.

Firma wystawiała spółkom za swoje usługi faktury bez VAT, bo stała na stanowisku, że usługi te korzystają ze zwolnienia związanego z zarządzaniem specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, o którym mowa powyżej. Powołała się na wyrok z 4 maja 2006 r. w sprawie C-169/04 Abbey National, w którym Trybunał orzekł, że aby usługi świadczone przez osobę trzecią można było objąć przedmiotowym zwolnieniem, muszą stanowić w globalnej ocenie odrębną całość oraz spełniać specyficzne i istotne funkcje z zakresu zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi.

Firma outsourcingowa była przekonana, że świadczone przez nią sporne usługi istnieją jedynie w dziedzinie specjalnych funduszy inwestycyjnych. Chodzi więc o usługi mające wyjątkowe i istotne znaczenie dla zarządzania tymi funduszami. A warunkiem koniecznym skorzystania z przedmiotowego zwolnienia nie jest, aby całość tych usług dokonywana była w ramach outsourcingu.

Austriackie organy podatkowe uznały, że prawo do takiego zwolnienia w zakresie tych usług przedsiębiorstwom nie przysługuje. Po pierwsze świadczona przez firmę usługa nie ma specyficznego i istotnego znaczenia dla zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi. Po drugie usługa ta nie jest wystarczająco odrębna, aby należeć do zakresu stosowania zwolnienia z VAT.

Spór między austriackimi spółkami i organami podatkowymi toczył się w zakresie rozliczeń podatkowych za lata 2008-2014. Federalny sąd do spraw finansowych (Bundesfinanzgericht) zawiesił postępowanie, zwracając się do TSUE z pytaniem, czy zawarte w unijnej dyrektywie VAT określenie „zarządzanie specjalnymi funduszami inwestycyjnymi” należy rozumieć również jako wykonywanie zadań podatkowych powierzone przez spółkę zarządzającą osobie trzeciej, polegających na zapewnieniu zgodnego z prawem opodatkowania dochodów z funduszy inwestycyjnych uzyskiwanych przez posiadaczy jednostek uczestnictwa?

Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził, że aby usługa świadczona przez osobę trzecią na rzecz spółek zarządzających specjalnymi funduszami inwestycyjnymi mogła korzystać ze spornego zwolnienia z VAT, w pierwszej kolejności musi stanowić odrębną całość. Ale warunkiem koniecznym tej „odrębności” nie może być wymóg, aby jej świadczenie było w całości przedmiotem outsourcingu. Zwolnienie, wokół którego toczy się sprawa, ma na celu wspieranie dostępu drobnych inwestorów do rynku papierów wartościowych.

W braku tego zwolnienia posiadacze jednostek uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania byliby bardziej opodatkowani niż duzi inwestorzy, bezpośrednio inwestujący w papiery wartościowe, nie wyrażający potrzeby korzystania z usług zarządzania funduszami. Odmienne traktowanie przedsiębiorców w zakresie poboru podatku od towarów i usług w sytuacji, gdy dokonują tych samych transakcji, stoi w sprzeczności z fundamentalną zasadą neutralności tego podatku.

TSUE stwierdził również, że pojęcie „zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym” w rozumieniu unijnej dyrektywy VAT obejmuje nie tylko czynności zarządzania inwestycjami, polegające na wyborze i przekazywaniu zarządzanymi aktywami, ale i usługi administracyjne i rachunkowe, takie jak: wycena aktywów, przygotowywanie deklaracji w celu podziału dochodów, dostarczanie informacji i dokumentacji na temat rachunków okresowych i deklaracji podatkowych czy statystyk VAT.

Za takie więc, nierozerwalnie związane z zarządzaniem specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, Trybunał uznał usługi administracyjne i księgowe świadczone przez osobę trzecią na rzecz spółki zarządzającej, takie jak zadania podatkowe polegające na zapewnieniu zgodnego z prawem krajowym opodatkowania dochodów z funduszu, uzyskanych przez posiadaczy jednostek uczestnictwa.

W wydanym 17 czerwca 2021 r. wyroku Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł więc na korzyść przedsiębiorców, stwierdzając, że:

„Artykuł 135 ust. 1 lit. g) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że usługi świadczone przez osoby trzecie na rzecz spółek zarządzających specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, takie jak zadania podatkowe polegające na zapewnieniu zgodnego z prawem krajowym opodatkowania dochodów otrzymywanych przez posiadaczy jednostek uczestnictwa (…) są objęte zwolnieniem przewidzianym w tym przepisie, jeżeli pozostają w nierozerwalnym związku z zarządzaniem specjalnymi funduszami inwestycyjnymi i są świadczone wyłącznie dla celów zarządzania takimi funduszami, pomimo że takie świadczenie usług nie było w całości przedmiotem outsourcingu” (wyrok w sprawach połączonych K (C‑58/20), DBKAG (C‑59/20) przeciwko Finanzamt Österreich, dawniej Finanzamt Linz).

To korzystne orzeczenie TSUE dla przedsiębiorstw zarządzających specjalnymi funduszami inwestycyjnymi. Wbrew organom podatkowym mogą one nabywać od zewnętrznych firm określone usługi wspomagające to zarządzanie, jeśli tylko usługi te spełniają wskazane przez Trybunał wymogi. Organy podatkowe muszą pamiętać o tym, o czym przypomniał TSUE. Nie można w odmienny sposób traktować przedsiębiorców dokonujących tych samych transakcji.

A do takiej dyskryminacji mogłoby dojść, gdyby posiadacze jednostek uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania, wskutek odmówienia im prawa do uzyskania zwolnienia z VAT w zakresie nabywania spornych usług, byliby opodatkowani w większym stopniu niż inwestorzy bezpośrednio inwestujący w papiery wartościowe.

Autor: radca prawny Robert Nogacki – Twórca Kancelarii Prawnej Skarbiec

Kancelaria Prawna Skarbiec