Dokumentacja przy tzw. transakcjach rajowych – nowe przepisy

Przy dokonywaniu transakcji kontrolowanych podmioty powiązane są zobowiązane do sporządzania lokalnej dokumentacji cen transferowych w celu wykazania, że uzgodnione między sobą ceny nie odbiegają od wolnorynkowych.

Obowiązek dokumentacyjny powstaje, gdy wartość transakcji przekracza w roku podatkowym:

1. 10 000 000 zł – w przypadku transakcji towarowej;
2. 10 000 000 zł – w przypadku transakcji finansowej;
3. 2 000 000 zł – w przypadku transakcji usługowej;
4. 2 000 000 zł – w przypadku innej.

Jeśli jednak transakcja dokonywana jest z podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd w którymś z rajów podatkowych, próg dokumentacyjny wynosi jedynie 100 000 zł, niezależnie od rodzaju transakcji. Od 1 stycznia 2021 r. obowiązują przepisy, które dodatkowo nakładają na podatników nowe obowiązki przy przeprowadzaniu takich transakcji.

Chodzi o konieczność zbadania czy druga strona jest jej beneficjentem rzeczywistym. Na mocy art. 11o ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podatnicy zobligowani są do sporządzania dokumentacji także w sytuacji, gdy nie dokonują transakcji kontrolowanej, ale jej stroną jest podmiot mający siedzibę w raju podatkowym, jeśli wartość transakcji za rok podatkowy lub obrotowy przekracza 100 000 zł (bezpośrednia transakcja rajowa), lub przekracza 500 000 zł a w raju podatkowym siedzibę ma beneficjent rzeczywisty (pośrednia transakcja rajowa).

Ministerstwo Finansów postanowiło zmodyfikować te regulacje. Najpierw obszerną nowelizacją ustawy o CIT z 28 czerwca 2022 r. zdecydowało się podnieść do 200 000 zł próg wymuszający dokumentacyjny obowiązek podatkowy przy zawieraniu bezpośredniej transakcji rajowej, a w przypadku pośredniej do 2 500 000 zł – dla transakcji towarowej i finansowej oraz do 500 000 zł – w przypadku innej. Jednak nim proponowane zmiany weszły w życie, najnowszym projektem nowelizacji z 25 sierpnia 2022 r.

MF zaproponowało jeszcze inną strukturę progów dokumentacyjnych:

1. dla bezpośrednich transakcji rajowych: 2 500 000 zł dla transakcji finansowych i 500 000 zł dla pozostałych,
2. całkowite uchylenie obowiązku dokumentacyjnego dla pośrednich transakcji rajowych.

To korzystna dla przedsiębiorców propozycja, bowiem zmniejszy krąg podatników zobowiązanych do sporządzania lokalnej dokumentacji cen transferowych, zawężając ten obowiązek do większych przedsiębiorstw dokonujących bezpośrednich transakcji, zwłaszcza kontrolowanych, z podmiotami powiązanymi.

A nowe progi mają mieć zastosowanie do wszystkich transakcji, nie tylko kontrolowanych. Poza tym likwidacja obowiązku dokumentacji cen transferowych przy transakcjach pośrednich zdejmie z przedsiębiorców ciężar ustalania rezydencji podatkowej beneficjenta rzeczywistego należności wynikającej z tej transakcji.

Powyższa zmiana oznacza, że przy zawieraniu pośrednich transakcji rajowych odpadnie też obowiązek odpowiedniego stosowania zasady ceny rynkowej. Ustawodawca proponuje, by nowe przepisy weszły w życie z mocą wsteczną od 1 stycznia 2021 r., a więc objęły transakcje rozpoczęte i niezakończone przed tą datą, lub rozpoczęte po dniu 31 grudnia 2020 roku (ale w odniesieniu do tych transakcji, które są realizowane w roku podatkowym rozpoczynającym się po dniu 31 grudnia 2020 r.). W praktyce znowelizowane regulacje obejmą transakcje z lat podatkowych 2021 i 2022.

Na mocy obowiązującego obecnie art. 11b pkt 1 ustawy o CIT regulacje cen transferowych nie mają zastosowania do transakcji kontrolowanej, w której cena lub sposób określenia ceny jej przedmiotu wynika z przepisów ustaw lub wydanych na ich podstawie aktów normatywnych. Jeśli omawiane zmiany wejdą w życie, wyłączenie to będzie mieć zastosowanie także do transakcji innych niż kontrolowane, których cena również wynika z przepisów prawa.

Główne zmiany przewidziane w nowelizacji to przede wszystkim uchylenie z mocą od 1 stycznia 2021 r. obowiązku stosowania zasady ceny rynkowej oraz dokumentacyjnego przy zawieraniu pośrednich transakcji rajowych oraz podniesienie do 500 tys. zł i 2,5 mln zł odpowiednich progów rodzących dokumentacyjny obowiązek podatkowy przy bezpośredniej transakcji rajowej.

Przedsiębiorcy mają mieć możliwość dokonania wyboru, czy wskazane rozwiązania zastosować do transakcji rozpoczętych i niezakończonych przed 1 stycznia 2021 r. oraz zawartych po 31 grudnia 2020 r. Podatnicy, dla których termin wywiązania się z obowiązku sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych przypada na ostatni dzień 2022 r. mogą więc powziąć wątpliwość, czy dopełnić go zgodnie z obowiązującymi przepisami, czy też zaczekać na wejście w życie nowelizacji.

Sprawiedliwym byłoby ustanowienie przepisów przejściowych pozwalających przedsiębiorcom, którzy nie zdążą w terminie z realizacją omawianych obowiązków, uniknąć sankcji karnych skarbowych.

Projekt nowelizacji został przyjęty 23 sierpnia 2022 r. przez rząd. Nowelizacja ma wejść w życie od 1 stycznia 2023 r. Jednocześnie jak wspomniano już wyżej, niektóre przepisy mają zacząć obowiązywać z mocą wsteczną – bo od początku roku 2022.

Autor: Robert Nogacki, partner zarządzający Kancelarii Prawnej Skarbiec